E drejta Administrative

E drejta Administrative
E DREJTA ADMINISTRATIVE


1. E drejta dhe normat juridike dhe E drejta nËnkupton njË sistem normash juridike tË cilat i sanksionon shteti me qËllim tË mbrojtjes sË rendit shoqËror. NË shoqËrinË e civilizuar njerzit sillen sipas normave (rregullave) shoqËrore tË cilat i krijojnË vet. Kjo dmth qË njeriu nuk mund tË sillet ashtu siq do tË dËshironte ai vet ndaj antarËve tjerË tË shoqËrisË mirËpo nË bazË tË rregullave shoqËrore. Normat shoqËrore janË tË ndryshËme, ndËrsa mË tË njohurat janË: morali, zakoni dhe e drejta.
Normat juridike pËrbËhen nga dy elemente: dispozicioni dhe sanksioni. Dispozicioni pËrmban rregullËn e sjelljes me tË cilËn urdhËrohet ose ndalohet diqka. Mosrespektimi i asaj rregulle dmth dispozicionit shpie deri tË aplikimi i sanksionit, pËrkatËsisht dhunËs shtetËrore, dËnimit etj.


2. Nocioni i pushtetit dhe Pushteti paraqet raportin midis dy subjekteve nË tË cilin njËri subjekt i urdhËron subjektit tjetËr, ndËrsa ky i dyti atË urdhËr e kryen dhe e respekton. Pushteti shtetËror ËshtË i mveshur me aparatin e dhunËs. Pushteti shtetËror pËrbËhet nga dhËnia e urdhËrave mbi sjelljen e njerzËve nË shoqËri, prapa tË cilËve nË rast mosrespektimit tË tyre, qËndron aparati I shtetËror I dhunËs. NË kËtË mËnyrË shteti ushtron pushtetin e tij nË dhËnien e urdhËrave mbi sjelljen (dispozicionin) dhe mbi sanksionin qË nËnkupton krijimin e sË drejtËs. Aty edhe krijohet lidhja e shtetit me tË drejtËn.


3. PËrkufizimi i administratËs shtetËrore dhe Administrata shtetËrore pËrfaqËson njËrin nga instrumentet e aparatit shtetËror pËrmes tË cilit shteti ushtron veprimtarinË e vet. Ajo
veprimtari shtrihet nË fusha tË ndryshËme tË jetËs shoqËrore, politike dhe ekonomike tË njË vendi. NjË nga format e veqanta tË ushtrimit tË veprimtarisË sË shtetit ËshtË administrata shtetËrore. Nga pikËpamja juridike administrata shtetËrore edhe vet paraqitet nË forma tË ndryshËme, ndËrsa dy janË format themelore tË shprehjes sË saj. E para administrata shtetËrore nË formËn e instrumentit shtetËror dhe e dyta administrata nË formËn e veprimtarisË shtetËrore. PËr kËtË arsye nga njË kuptim i pËrgjithËshËm i administratËs shtetËrore burojnË dy kuptime tË veqanta:
I pari, kuptimi formal ose organizativ I administratËs shtetËrore dhe
I dyti kuptimi material ose funksional I administratËs shtetËrore.
Me administratËn shtetËrore nË kuptimin formal dhe organizativ tregohet tËrËsia e sistemit tË posaqËm tË atyre organeve shtetËrore, tË cilat njihen si organe tË administratËs shtetËrore dhe tË cilat ngarkohen me ushtrimin e pushtetit shtetËror nË formË tË veprimtarisË sË administratËs shtetËrore.
Me administratËn shtetËrore nË kuptimin material-funksional tregohet jo mË aparati administrative I shtetit, por vet veprimtaria shtetËrore qË zhvillon ky aparat dmth tregohet veprimtaria qË zhvilohet nË bazË dhe pËr zbatim tË ligjit.


4. Akti juridik dhe akti administrative dhe Aktet juridike mund tË jenË tË: pËrgjithËshme dhe individuale. Me aktin e pËrgjithËshËm juridik krijohen norma tË pËrgjithËshme juridike, me tË cilat rregullohen marrËdhËniet e caktuara shoqËrore.Midis akteve tË pËrgjithËshme juridike kushtetuta paraqet formËn juridike me pËrmbajtje mË tË lartË sepseme tË â€žmvishen normat kryesore juridike“ tË cilat rregullojnË marrËdhËniet mË tË rËndËsishËme nË shoqËri. SI ligj themelor Kushtetuta ËshtË akti juridik me fuqi mË tË lartË nga aktet tjera. PËrveq kushtetutËs ËshtË edhe ligji I cili paraqet njË formË tjetËr juridike, burim tjetËr I rËndËsishËm juridik (formal) fuqia juridike e tË cilit, nË raporte me kushtetuËn, ËshtË mË I ulËt, kurse nË raport me aktet tjera juridike ËshtË mË e lartË. Pra me aktet e pËrgjithËshme juridike krijohen normat juridike dhe pËrgjithËsisht rregullohen marrËdhËniet shoqËrore, me aktet juridike individuale bËhet konkretizimi I tyre.
Akti administrative dhe Mund tË vËshtrohet nË dy aspekte: atË formal dhe material. Si akt administrative, nË kuptimin formal, konsiderohet akti I organit shtetËror, I cili nxirret sipas procedurËs sË caktuar (procedua administrative), ndËrsa akti administrative nË kuptimin material paraqet shprehjen e vullnetit tË organit shtetËror.


5. Nocioni I marrËdhËnies juridike dhe kuptimi I pËrgjithËshËm I marrËdhËnies juridike administrative dhe NË kuptimin mË tË pËrgjithËshËm, marrËdhËnia juridike pËrfaqËson njË pozitË shoqËrore tË rregulluar, sipas sË cilËs njerËzit duhet tË sillen. MarrËdhËnia juridike ËshtË marrËdhËnie shoqËrore, ndËrsa ndryshon nga marrËdhËniet tjera, sepse pas marrËdhËnies shoqËrore qËndron shteti, pËrkatËsisht dhuna shtetËrore, ndËrsa pas marrËdhËnieve tjera jo.Qdo marrËdhËnie juridike ËshtË marrËdhËnie midis personave. Keta persona emËrtohen nË tË drejtËn subjekte juridike, tË cilat nuk janË elemente, po janË bartËs tË marrËdhËnies juridike. Qdo marrËdhËnie juridike ka dy elemente: autorizimin juridik dhe detyrimin juridik. Autorizimi do tË thotË mundËsinË e marrjes sË veprimeve tË caktuara, sjelljen e caktuar tË cilat i mbron normat juridike. NdËrsa detyrimi juridik nËnkupton se njË subjekt ËshtË i obliguar qË tË sillet sipas mËnyrËs qË e kËrkon subjekti tjetËr prej tij. Autorizimi juridik mund tË jetË i trajtuar si e drejtË subjektive dhe si kompetencË.
E drejta subjektive dhe nËnkupton autorizimin e subjektit tË sË drejtËs qË ai tË vlerËsoj interesin e vet dhe tË ndËrrmarË masa adekuate tË mbrojtjes sË interesit tË vet.
Me kompetencË kuptohet e drejta dhe detyra e subjektit tË sË drejtËs qË tË veproj sipas normave juridike. PËr dallim nga e drejta subjektive ku subjekti vet cakton interesin e vet, dhe vet i ndËrmerr drejtpËrdrejt masat e nevojshme pËr mbrojtejen e tË drejtave tË veta, kompetenca pËrmban edhe obligimin qË tË veprohet sipas normave juridike. Prandaj kompetenca ËshtË autorizim qË tË mbrohet interesi i subjektit tË caktuar.
MarrËdhËnia juridike administrative ËshtË njË marrËdhËnie shoqËrore specifike, e cila ËshtË e rregulluar me normË juridike. KËto marrËhdËnie krijohen pËrmes aktit administrative dhe nË kËto marrËdhËnie palËt paraqiten si bartË tË drejtash e detyrash tË vendosura dhe tË mbrojtura prej shtetit.


6. Rendi juridik dhe sistemi juridik dhe Uniteti i normave juridike dhe sjelljet e njerËzve sipas atyre normave pËrcaktojnË nocionin e rendit juridik. Rendi juridik pËrfshinË vetËm atË pjesË tË rendit shoqËror, e cila ËshtË e rregulluar me tË drejtËn, kurse rendi shoqËror pËrveq rendit juridik, pËrfshinË edhe atË moral, ekonomik e politik. PËr nga struktura e tij rendi juridik mund tË ndahet nË pjesËn normative, e cila pËrbËhet nga normat dhe pjesËn faktike e cila pËrbËhet nga sjellja konkrete e njerËzve sipas normave.
PËr dallim nga rendi juridik, sistemi juridik pËrfaqËson tËrËsinË e tË gjitha normave tË pËrgjithËshme dhe tË veqanta tË sistemuara nË atË mËnyrË qË paraqesin njË unitet logjik tË ndËrlidhur dhe jot Ë kundËrthËnËshËm.
Qdo system juridik ka dy elemente kryesore: institucionin juridik dhe degËn juridike. Institucioni juridik nËnkupton tËrËsinË e tË gjitha normave, tË cilat I pËrkasin marrËdhËnies sË njejtË shoqËrore ose grupit mË tË vogËl tË saj dhe tË cilat kanË bazat e njËjta si dhe janË pjesË pËrbËrËse e ndonjË tËrËsie tË caktuar mË tË lartË. DegË juridike quhet tËrËsia e institucioneve tË cilat rregullojnË tË njËjtËn fushË tË marrËdhËnieve shoqËrore mbi bazat e njËjta.


7. Subjekti juridik dhe Subjekt I sË drejtËs ËshtË titullari I tË drejtave dhe detyrave nË marrËdhËniet juridike. NË fakt, subjektet e sË drejtËs janË titullarËt e tË drejtave dhe detyrave nË rendin juridik: personat juridik dhe personat fizikË.
Personat fizik nuk janË konsideruar gjithmonË subjekte tË sË drejtËs. NË kohËn bashkohore tË gjith njerËzit tË posalindur bËhen subjekte tË sË drejtË. Qdo person ka aftËsinË juridike por jo edhe pËr tË vepruar. PËr dallim nga aftËsia juridike, aftËsia pËr tË vepruar nËnkupton ushtrimin faktik tË aftËsisË juridike, pËrkatËsisht realizimin e saj.
AftËsia pËr tË vepruar fitohet nË moshËn madhore. Personi juridik pËr dallim nga ai fizik nËnkupton shoqatËn e organizuar tË qytetarËve, organin punues, institucionin apo bashkËsinË tjetËr tË cilave me ligj ose me aktin e bazuar nË ligj ËshtË njohur e drejta qË tË jenË titullarË tË drejtave dhe detyrimeve nË rendin juridik.AftËsia juridike e personave juridik ËshtË aftËsi juridike specifike, ndËrsa aftËsia e personave juridik pËr tË vepruar ËshtË e barabartË me aftËsinË juridike tË kËtyre personave.


8. Organizata administrative dhe E vËshtruar pikËrisht si dukuri reale shoqËrore, organizata administrative paraqet atË lloj organizate, nË tË cilËn njerËzit kryejnË punË tË pËrgjithËshm shoqËrore tË cilat konsistojnË nË ushtrimin e pushtetit, nË njËrËn anË, dhe nË ushtrimin e shËrbimeve tË caktuara pËr subjektet juridike me mundËsinË e shfrytËzimit tË autorizimit public, nË anËn tjetËr. MirËpo vËshtirsitË lindin me rastin e pËrcaktimit tË kuptimit “punË tË pËrgjithËshme shoqËrore”. Se qka nË tË vËrtetË janË â€œpunËt e pËrgjithËshme shoqËrore”, varet nga rregullimet shoqËrore tË vendeve tË ndryshËme qË pËrcaktojnË pËrmbajetjen e tyre. Zakonisht mendohet se “ njË punË merr karakter tË pËrgjithËshËm shoqËror atËher kur atË punË nuk mund ta ushtrojË secili pËr vete ose, sË paku, nuk mund ta ushtroj mirË njË individ, siq e ushtron kËtË, p.sh njË organizatË administrative.


9. Veprimtaria administrative dhe sipas njË koncepti shumica e autorËve veprimtarisË administrative I japin njË kuptim mË tË gjerË se sa qË ai ka nË tË vertetË dhe e pËrkufizon si veprimtari ekzekutive, ku veprimtaria e organeve tË administratËs üaraqet vetËm njË dimension tË ushtrimit tË saj. Ata qË pËrfaqËsojnË kËtË concept, kanË parasysh se me ushtrimin e kËsaj veprimtarie nuk merren dy lloje tË veqanta organesh shtetËrore dhe organet ekzekutive, nË njËrËn anË dhe organet administrative nË anËn tjetËr. Veprimtaria ekzekutive ËshtË sipas tyre veprimtari e njejtË dhe e vetme e pushtetit, e cila shfaqet nË tË njËjtËn kohË nË dy aspekte: nË aspektin ekzekutiv dhe nË atË administrative.TË dyja kËto aspekte I konsiderojnË si dy anË tË sË njejtËs veprimtari shtetËrore, tË ushtruar nga I njËjti system organesh shtetËrore. Koncepti tjetËr, veprimtarinË administrative e shkËputË nga veprimtaria ekzekutive nË kuptimin e gjerË dhe kËshtu nga njË veprimtari e pËrbashkËt, nË fakt shfaqen dy lloj veprimtarish shtetËrore, siq shfaqen dy sisteme organesh qË I ushtrojnË ato veprimtari me pËrmbajtje tË ndryshËme.


10. Procedura administrative dhe NjË nga elementet qË pËrmendet nË teorinË juridike administrative lidhur me procedurËn administrative ËshtË: garancia pËr palËn se do tË nxjerret vendim I ligjËshËm dhe I drejtË; pËrputhjË nË mes gjendjes faktike dhe juridike; mbrojtja juridike e tË drejtave subjective; ndjenja e sigurisË sË palËs; zbatimi I normave juridike materiale etj. PËrkufizimi mË I ngushtË I procedurËs administrative ËshtË ai qË pËrfshinË nË vete elementin e zbatimit tË normave juridike materiale pËr rregullimin e materieve tË veqanta administrative.

11. E drejta administrative dhe shkenca e saj dhe E drejta administrative pËrdoret nË dy kuptime:
1. Si degË e sistemit juridik ku pËrfaqËson njË tËrËsi normash juridike, me tË cilat rregullohen marrËdhËniet shoqËrore tË caktuara
2. Si degË e shkencËsj juridike, ku merret me studimin e normave juridike me tË cilat rregullohen marrËdhËniet e caktuara shoqËrore.
E drejta administrative pËrgjithËsisht mund tË pËrkufizohej si tËrËsi normash juridike me tË cilat rregullohen marrËdhËniet shoqËrore qË krijohen nË fushËn e veprimtarisË administrative.


12. Objekti I sË drejtËs administrative dhe Normat juridike qË rregullojnË marrËdhËniet shoqËrore, tË cilat pËrbËjnË objektin e sË drejtËs administrative quhen norma juridike administrative. Rregullimi qË u bËn e drejta administrative marrËdhËnieve shoqËrore qË hyjnË nË objektin e saj quhet rregullim juridik administrative.
NË literaturËn administrative shfaqen pikËpamje tË ndryshËme lidhur me pËrcaktimin e objektit tË sË drejtËs administrative. Object I sË drejtËs administrative paraqesin normat juridike tË caktuara, si dhe marrËdhËniet qË krijohen pËrmes atyre normave ose lidhur me to, edhe pse problemet paraqiten me rastin e pËrcaktimit se cilat norma juridike konsiderohen norma juridike administrative dhe cilat marrËdhËnie juridike janË marrËdhËnie juridike administrative.
EkzistojnË sË paku dy grupe pËrkufizimesh tË objektit tË sË drejtËs administrative: PËrkufizimet negative sipas tË cilave e drejta administrative studion normat qË I pËrkasin administratËs dhe nuk I pËrkasin, pËrkatËsisht nuk studiohen nga ndonjË degË tjetËr e sË drejtËs dhe pËrkufizimet positive qË pËrcaktojnË normat qË studiohen nga e drejta administrative.
PËrkufizimet positive po ashtu mund tË klasËfikohen nË dy grupe: nË ato qË pËr object tË sË drejtËs administrative konsiderojnË tË gjitha normat qË I pËrkasin administratËs, pa marrË parasysh karakterin e marrËdhËnieve, pËrkatËsisht tË veprimtarisË qË ushtron administrate dhe nË pËrkufizimet qË pËr object tË sË drejtËs administrative konsiderojnË vetËm ato norma tË cilat rregullojnË organizatat administrative dhe veprimtarinË administrative, si dhe veprimtarinË e organeve tË tjera lidhur me marrËdhËniet juridike administrative.


13. Burimet e sË drejtËs administrative dhe Teoria mbi shtetin dhe tË drejtËn e trajton kuptimin e burimeve tË sË drejtËs nË dy drejtime: si burime nË kuptimin material dhe si burime nË kuptimin formal. Si burime tË sË drejtËs nË kuptimin material, teoria mbi shtetin dhe tË drejtËn kupton forcËn “qË shkakton shfaqjen (krijimin) e sË drejtËs”. Si burim formal, teoria mbi shtetin dhe tË drejtËn kupton fromËn me tË cilËn mvishen normat juridike, me fjalË tË tjera kupton tË drejËn positive, respektivisht atË qË ËshtË nË fuqi.
Burimet themelore tË sË drejtËs nË pËrgjithËsi dhe tË sË drejtËs administrative nË veqanti janË: kushtetuta, ligji, dekreti dhe aktet nËnligjore.
Kushtetuta paraqet formËn juridike me pËrmbajtje mË tË lartË, sepse siq ËshtË e njohur, me tË mvishen normat juridike kushtetuese mË kryesore tË cilat rregullojnË marrËdhËniet mË tË rËndËsishËme tË shoqËrisË.
Ligji ËshtË njË formË tjetËr juridike, burim tjetËr juridik nË kuptimin formal, fuqia juridike e sË cilËs nË raport me kushtetutËn ËshtË mË e ulËt, ndËrsa nË raport me aktet tjera juridike ËshtË mË e lartË. Ligji nË tË vËrtetË rregullon njË marrËdhËnie shoqËrore tË caktuar dhe si I tillË ai nxirret nga organi legjislativ sipas procedurËs sË caktuar.
Dekreti poashtu paraqet njËrin nga burimet e sË drejtËs nË kuptimin formal po qË se me tË rregullohet njË marrËdhËnie e caktuar shqËrore. Kur dekreti ka karakter normative dhe kur rregullon marrËdhËnie shoqËrore nË fushËn e administratËs shtetËrore, ai bËhet edhe burim I sË drejtËs administrative.NË disa vende dekretet paraqesin aktet mË tË shpeshta shtetËrore pËr vendosjen e normave juridike administrative (nË ato vende bËnte pjesË edhe SHqipËria).
Aktet nËnligjore janË gjithashtu burime tË sË drejtËs nË pËrgjithËsi dhe tË sË drejtËs administrative nË veqanti, mirËpo fuqia juridike e tyre ËshtË mË e ulËt se ajo e ligjit. Ato janË tË tilla kur pËrmbajnË norma juridike me tË cilat rregullojnË marrËdhËniet shoqËrore. NËse ato norma rregullojnË marrËdhËniet nË fushËn administrative atËher ato bËhen burim I rËndËsishËm pËr tË drejtËn administrative.
MegjithatË pjesËn mË tË madhe tË burimeve tË sË drejtËs administrative e pËrbËjnË aktet e organeve tË administratËs shtetËrore. Aktet e organeve tË administratËs mbajnË emËrtime tË ndryshme varËsisht nga organet qË I nxjerrin dhe vendi ku janË tË themeluara e veprojnË ato organe, respektivisht pozitËs qË kanË ato organe nË aparatin e pËrgjithËshËm tË pushtetit shtetËror.

14. Sistemi I sË drejtËs administrative dhe NË sistemin e sË drejtËs administrative tË njË vendi pËrfshihen, sË pari, normat juridike qË pËrmban kushtetuta e atij vendi, tË cilat sanksionojnË organizimin dhe veprimtarinË e organeve tË administratËs shtetËrore. NË radhË tË dytË, nË sistemin e sË drejtËs administrative pËrfshihen edhe normat e akteve tË tjera juridike, tË cilat sanksionojnË marrËdhËniet shoqËrore nË fushËn e administratËs shtetËrore. KËtu mendohet, si rregull, nË normat juridike tË ligjeve tË veqanta, dekreteve dhe akteve tË tjera.

15. Organizatat administrative (nocioni I pËrgjithËshËm I administratËs) dhe AutorË tË ndryshËm mË sË shumti pËrqendrohen nË kËto pjesË tË organizatËs: a)njerËzit, b)qËllimi I caktuar, c) mjetet (materiale dhe juridike), q) struktura organizative dhe d) mvetËsia nË punË.
Termi “organizatË” mund tË kuptohet sË paku nË dy aspekte: si punË e organizuar pËr tË arritur njË qËllim tË caktuar dhe organizatË; si institucion qË ka elemente tË caktuara dhe qË ËshtË themeluar qË tË realizoj qËllime tË caktuara. NjËrin nga pËrkufizimet e organizatËs e bËn Sajmon. Me organizatË, ai nËnkupton njË â€œformat e sjelljes kolektive”. Me rastin e kËtij pËrkufizimi, nocioni I organizatËs pothuajse njehsohet me nocionin e institucionit shoqËror, siq janË bie fjala, martesa, familja, shoqËria etj. NjË pËrkufizim tË gjerË tË organizatËs I bËn edhe Xhems Muni. Ai nocionin e organizatËs e pËrdorË pothuajse nË kuptimin universal. Muni e pËrkufizon organizatËn si formË tË qdo shoqate njerËzore pËr arritjen e qËllimit tË pËrgjithshËm.
Parimet themelore tË organizatËs janË: 1. Parimi I ndarjes sË punËve, 2. Parimi I koordinimit, 3. Centralizimi dhe decentralizimi dhe 4. Koncentrimi dhe dekoncentrimi.
Ndarja e punËve nË organizatË, bËhet mbi bazËn e vendit tË punËs, respektivisht punËve dhe detyrave tË zbatuesit. Elementet e vendit tË punËs janË:
a) punËt dhe detyrat
b) punËtori-zbatuesi I punËs (njË ose mË shumË punËtorË)
c) Mjetet e punËs dhe
d) HapËsira pËr punË

15 a. Ndarja e punËve mund tË bËhet nË shumË mËnyra: ndarja funksionale, ndarja resoriale, ndarja vertikale, ndarja horizontale dhe ndarja operative. Ndarja e punËve ka ndikim nË dukuritË e specializimit, tipizimit dhe tË standardizimit. Specializimi nËnkutpon tËrËsinË e thirrjeve tË veqanta dhe tË nevojshme pËr ushtrimin e punËve profesionale tË caktuara, ose tË mË shumË punËve tË ngjashme. Tipizimi konsiston nË ushtrimin e atyre punËve, pas tË cilave qËndron produkti I njËjtË ose I ngjashËm. Standardizimi nËnkupton atË ndarje tË punËve, nË tË cilËn operacionet (veprimet) e thjeshta (tË rËndomta), kryhen mË lehtË e mË shpejtË dhe me sukses kontrollohen.
15b. Koordinimi nË faktË ËshtË korelat I ndarjes sË punËs. Koordinimi paraqet njË ndËr parakushtet esenciale tË strukturËs sË organizatËs, I cili do tË bËjË tË mundËshËm “sigurimin e unitetit tË veprimtarisË nË organizatË”. Koordinimi paraqet vetËm atË lloj tË ndËrlidhjes, e cila siguron veprimin e harmonizuar tË njËsive organizative, pËrkatËsisht tË njËsive tË organizatËs pËr realizimin e qËllimit tË pËrgjithËshËm tË organizatËs.
Me fjalËn centralizim nË kuptimin e pËrgjithËshËm, shorehet gjendja kur me njË organizatË qeveriset njË qendËr. SË kËndejmi karakteristikË themelore e centralizimit ËshtË se ai gjithnjË paraqet njË hierarki tË caktuar, qË do tË thotË â€œ se vendosja dhe rregullimi I qËshtjeve thelbËsore pËrqËndrohet nË majËn e piramidËs sË strukturËs organizative”. NdËrkaq decentralizimi nËnkupton dobËsimin e ndikimit tË qendrËs sË organizatËs nË pjesË tË organizatËs. Pra decentralizimi shpreh bartjen e autorizimeve tË caktuara prej organeve udhËheqËse nË bartËs funksional tË caktuar, nË tË cilËn njËkohËsisht bartet pËrgjegjËsia e caktuar nË pËrpjestim mË autorizimet e dhËna.
15c. Parimi I koncentrimit ËshtË I ndËrlidhur me parimin e centralizimit. Koncentrimi nË fakt paraqet tendencËn qË vendimet tË ncirren sa mË afËr qË ËshtË e mundur, nga maja e piramidËs hierarkike. NdËrsa dekoncentrimi nËnkupton tendenxËn qË vendimet tË nxirren nga ana e organeve varËse, natyrisht gjithnjË â€œnË kuadËr tË rregullimit tË caktuar juridik tË sË drejtËs, detyrimeve dhe pËrgjegjËsive tË subjekteve tË caktuara”.

16. Nocioni I organizatËs administrative dhe NË literaturËn juridike sË pari kËrkohen tiparet specifike qË e pËrkufizojnË organizatËn administrative. Ato tipare janË tË shumta dhe mË sË shpeshti pËrmenden kËto: kontinuiteti, profesionalizimi I nËnpunËsve, autorizimet, punËt shoqËrore dhe tË tjera. Si njË lloj I veqante I organizatave, organizatat administrative dallojnË nga organizatat e tjera nË bazË tË dy karakteristikave themelore tË tyre:
E para nË organizatat administrative kryhen punËt e pËrgjithËshme shoqËrore dhe
E dyta punËt e pËrgjithËshme shoqËrore konsistojnË nË ushtrimin e pushtetit, pËrkatËsisht nË ushtrimin e shËrbimeve pËr subjektet juridike dhe mundËsinË e shfrytËzimit tË autorizimeve publike; qË nËnkupton njË pushtet tË deleguar.

17. Llojet e organizatave administrative dhe Organizatat administrative mund tË klasËfikohen nË shumË grupe. Grupin e parË e pËrbËjnË organizatat administrative, punËt e tË cilave konsistojnË nË ushtrimin e pushtetit ku nËnkupton organet e pushtetit shtetËror, pËrkatËsisht organet e administratËs shtetËrore. Grupin e dytË e pËrbËjnË organizatat administrative qË ushtrojnË shËrbime tË caktuara, duke shfrytËzuar mundËsinË e ushtrimit tË njË pushteti tË deleguar nËpËrmjet autorizimeve publike, Grupi i dytË i organizatave administrative nËnkutpron organizatat dhe institucionet, tË cilat ushtrojnË shËrbime tË caktuara duke shfrytËzuar pËr kËtË autorizimet publike.
NË literaturËn juridike administrative, ndeshim shperhjen organizata e administratËs publike e cila nË vete pËrmbledh dy grupet e organizatave administrative. KËshtu Maks Veber thekson se organizatat administrative shËrbejnË nga njËra anË si instrument pËr ushtrimin dhe mbajtjen e pushtetit, ndËrsa nga ana tjetËr si sistem organizatash pËr ushtrimin e shËrbimit publik

17a. Organet e administratËs dhe Fjala organ ka dy kuptime: kuptimin subjektiv dhe kuptimin objektiv. NË kuptimin subjektiv fjala „organ“ nËnkupton njerËzit, qoftË si individË, qoftË si grup i tyre, nËpËrmjet tË cilËve shteti ushtron punËt e veta. NË kuptimin objektiv fjala „organ“ nËnkupton vËllimin e veprimtarisË sË individËve apo tË grupeve tË tyre, nËpËrmes tË cilËve shteti, pËrkatËsisht bashkËsia e caktuar shoqËrore, ushtron punËt e veta. Profesori KËrbek bËn njËpËrkufizim qË na duket mË i afËrt dhe mË i pranueshËm. Sipas tij organi shtetËror paraqet njË â€žinstitut real konkret dhe tË organizuar juridik“, i cili duhet tË kryej „rreth tË caktuar tË detyrave dhe tË punËve shtetËrore“.
Organet e organizatËs shtetËrore pËrbËjnË atË pjesË tË aparatit shtetËror e cila ËshtË ngarkuar me veprimtarinË administrative, si njËrËn nga veprimtaritË e pËrgjithËshme qË ushtron shteti. Karakteristika themelore, e cila bËn qË organet e administratËs tË cilËsohen si organe shtetËrore ËshtË mveshja e tyre me tagra tË pushtetit. Tagrat e pushtetit tË organeve tË administratËs shtetËrore, shprehen nË tË drejtat dhe detyrat e tyre qË: a) tË nxjerrin akte juridike administrative me tË cilat manifestojnË vullnetin e shtetit, pËrkatËsisht tË pushtetit shtetËror dhe b) tË mbrojnË dhe tË zbatojnË ligjet e tij nga qdo shkelje, duke pËrdorur edhe fuqinË shtrËnguese.
KarakteristikË tjetËr e rËndËsishme e organeve tË administratËs shtetËrore janË kompetencat e tyre tË pËrcaktuara me ligj. Organet e administratËs kanË njË numËr veqorish specifike nË bazË tË tË cilave ato dallohen nga organet tjera tË pushtetit shtetËror. KËto veqori tË tyre pËrcaktohen nga karakteri i veqantË qË ka veprimtaria administrative e shtetit. Shpesher organet e administratËs njejtËsohen me persinat zyrtarË. Shprehjet „organ administrativ“ dhe „person zyrtar“ u pËrkasin dy nocioneve tË ndryshme, prandaj edhe kanË kuptim tË ndryshËm juridik. Me shprehjen „organ administrativ tregohet njË formacion individual ose kolektiv, me organizimin e tij tË brendËshËm, qË ËshtË pjesË pËrbËrËse e aparatit administrativ, ndËrsa shprehja „person zyrtar“ tregon individin, njeriun konkret, personin e caktuar qË kryen kËtË apo atË funksion administrativ.

17b. KlasËfikimi i organeve tË administratËs dhe KlaËsfikimi organeve tË administratËs shtetËrore ËshtË nË varËsi tË drejtpËrdrejtË prej sistemit shoqËror politik dhe juridik tË njË vendi. KalËfikimi i organeve administrative ËshtË i ndryshËm varËsisht a bËhet fjalË pËr shtetin unitar apo federativ, tË centralizuar apo tË decentralizuar ejt.
Sipas kriterit tË shtrirjes sË veprimtarisË sË organeve tË administratËs shtetËrore, organet qendrore shtrijnË veprimtarinË e vet brenda tËrË territorit tË vendit, ndËrsa organet lokale tË administratËs e kanË tË kufizuar shtrirjen e vet p.sh brenda njË komune. Lidhur me kËtË ËshtË edhe ndarja nË organet qendrore dhe regjionale tË administratËs shtetËrore.
Kriter themelor pËr ndarje nË organet individuale dhe kolegjiale tË administratËs ËshtË mËnyra e vendosjes. Organet individuale tË administratËs janË organe nË tË cilat si rregull shprehet vullneti I individit, I atij qË ËshtË nË krye tË organit, pËrkatËsisht eprorit tË organit. Organet individuale shtetËrore janË p.sh ministritË.Organe kolegjiale tË administratËs shtetËrore janË ato organe nË tË cilat e drejta e vendosjes I takon njË grupi personash. Vendimi merret me mbledhje mË shumicË votash. Mbledhja brena njË afati tË caktuar quhet sesion, ndËrsa numri I anËtarËve pËr punË dhe marrjen e vendimeve tË organit kolegjial quhet kuorum. EkzistojnË dy lloje tË kuorumit.: kuorumi I tË pranishmËve dhe kuorumi I votuesve. Kuorumi I tË pranishmËve ËshtË numri I anËtarËve qË nevoitet pËr hapjen, pËrkatËsisht fillimin e punËs dhe mbajetjen e mbledhjes, ndËrsa kuorumi I votuesve ËshtË numri I anËtarËve qË nevoitet pËr marrjen e vendimeve nË mbledhje.
Kriter pËr ndarjen e organeve aktive dhe kËshilluese tË administratËs shtetËrore shËrben lloji I punËve qË kryejnË, pËrkatËsisht ushtrojnË ato organe. Organet aktive janË tË mvetËsishme nË ushtrimin e punËve administrative dhe ndryshe mund tË emËrohen edhe si organe tË cilat nxjerrin vendime (ministritË). Organet kËshilluese janË si rregull ato tË cilat bËjnË kËshilla, pra shfaqin kryesisht mendime profesionale pËr organet tjera dhe kËto nË esencË dallohen prej organeve aktive. Kriter themelor pËr klasifikimin e organeve tË mvetËsishme dhe nË organet nË pËrbËrjen e organeve tË mvetËsishme tË organizatËs ËshtË shkalla e mvetËsisË nË punË, pËrkatËsisht nË ushtrimin e saj. Organet e mvetËsishme janË ato organe qË janË nË raport tË drejtËpËrdrejtË me parlamentet dhe themelohen prej tyre p.sh ministritË . Organet nË pËrbËrjen e organeve tË mvetËsishme tË administratËs shtetËrore janË nË raport tË drejtËpËrdrejtË me organet e mvetËsishme dhe themelohen me ushtrimin e punËve tË caktuara nga rrethveprimi I tyre p.sh inspektoratet nË pËrbËrjen e ministrive. KËto organe kËrkojnË shpËrbim tË veqantË dhe tË organizuar, por edhe njË shkallË tË caktuar tË mvetËsisË nË ushtrimin e punËve.
Kriter themelor pËr ndarjen nË organe tË larta dhe tË ulËta tË administratËs shtetËore ËshtË raporti ndËrmjet tyre. Ai raport shprehet si raport I organeve eprore dhe varËse, si raport I koordinimit, pËrkatËsisht bashkrendimit dhe si raport I lidhjeve vertikale ndËrmjet tyre, pËrkatËsisht I tË drejtave dhe detyrave tË ndËrsjellta.
KlaËsfikimi nË organet e administratËs sË shkalËls sË lartË dhe tË ulËt ËshtË shprehje e shkallËve tË ndryshËme tË njËsive territoriale politike, pra edhe shkallËve tË ndryshme tË organeve tË pushtetit shtetËror nË pËrgjithËsi dhe tË organeve tË administratËs shtetËrore nË veqanti.
Kriter themelor pËr ndarje nË organet e pËrgjithshme dhe organe tË veqanta tË administratËs shtetËrore ËshtË vËllimi I punËve. Organe tË pËrgjithËshme tË administratËs shtetËrore janË ato organe tË cilave u ËshtË dhËnË nË kompetencË ushtrimi I tË gjitha punËve administrative, tË cilat nË pËrgjithsi mund ti kryejnË organet administrative. Organe tË veqanta administrative janË ato organe veprimtaria e tË cilave ËshtË e kufizuar nË fushË tË caktuar administrative, pËrkatËsisht nË shËrbim tË caktuar administrativ si p.sh seksione, referate etj.


18. Parimet e organizimit tË administratËs shtetËrore dhe Parimet e organizimit tË administratËs shtetËrore kushtËzohen drejtpËrsËdrejti nga rendi shoqËror I njË vendi dhe organizimi I tij shtetËror I ndËrtuar mbi kËtË bazË. NdËr parimet themelore tË organizimit tË administratËs shtetËrore janË ato tË cilat janË me interes pËr shqyrtime komparative: parimin e ndarjes sË funksionit ekzekutiv nga funksioni administrativ, parimin e kushtetutËshmËrisË dhe ligjshmËrisË, si dhe parimin e federalizmit, si tri nga parimet kryesore.
Disa vende bËjnË ndarjen e funksionit ekzekutiv nga ai administrativ pËr dallim nga disa vende ku nuk ndeshim nË ndarjen e kËtyre funksioneve. Funksionin ekzekutiv e ushtrojnË organet ekzekutive, ndËrsa atË administrativ organet e administratËs shtetËrore. Funksionin administrativ mund ta ushtrojnË edhe organizatat, tË cilat ushtrojnË punËt me interes pËr njËsinË administrative politike pËrkatËse, si dhe organizatat dhe institucionet tË cilat kanË autorizime publike.
Parimi I kushtetutshmËrisË dhe ligjmËrisË paraqet parimin politik e juridik, qË do tË thotË se organizimi I administratËs shtetËrore bazohet nË parimet e pËrgjithËshme tË organizimit tË pushtetit shtetËror tË pËrcaktuar nË kushtetutË dhe nË ligje. Ky parim pËrveq qË ËshtË parim I organizimit, ai ËshtË edhe parim I punËs sË organeve tË administratËs shtetËrore.
NË vendet me rregullim federativ qËshtja e organizimit tË administratËs shtetËrore shtrohet ndryshe nga vendet me rregullim unitar. Prandaj nË vendet me rregullim federativ nuk kemi pËrqËndrim tË veprimtarisË administrative vetËm nË njË hallkË organizative, por nË mË shumË hallka (komuna, krahina, republika, federata).

20. ShËrbimet publike dhe institucionet pËr ushtrimin e tyre
20a Nocioni I shËrbimit publik dhe ShËrbimi publik si nocion u zhvillua nË vendet e PerËndimit e sidomos nË FrancË. Leon Digi qË ËshtË pËrfaques I sË ashtuquajturËs teori e funksioneve sociale zhvillon teorinË se e drejta publike ËshtË nË tË vËrtetË e drejtË e shËrbimeve publike dmth se nuk ka karakter tË urdhËrit, veqse pËrmban norma mbi rregullimin dhe drejtimin pËrkatËsisht qeverisjen e shËrbimeve publike.Sipas tij shËrbim publik paraqet secila veprimtari ushtrimi I sË cilËs do tË duhet tË sigurohej dhe tË kontrollohej nga ata qË qeverisin, sepse ushtrimi I kËsaj veprimtarie ËshtË I domosdoshËm pËr realizimin dhe zhvillimin e reciprocitetit shoqËror dhe ky shËrbim ËshtË I asaj natyre qË nuk do tË mund tË realizohej pa intervenimin e forcËs sunduese. Nga ky pËrkufizim kuptojmË se shËrbimi publik ËshtË sigurim I reciprocitetit shoqËror, ndËrsa mjetin me tË cilin arrihet ai qËllim, paraqet forca e atyre qË sundojnË, pËrkatËsisht atyre qË qeverisin.

Moris Orju, shËrbimin publik e konsideron sigurimin e interesit tË pËrgjithshËm dhe si mjet pushtetin publik.

21. Klasifikimi I shËrbimeve publike dheKryesisht merren dy kritere tË klasifikimit tË shËrbimeve publike: objekti I shËrbimit publik dhe mËnyra se si sigurohet interesi publik.
Profesori Riverio sipas objektit shËrbimet publike I klasËfikon nË tri grupe: shËrbimet publike tË administratËs, shËrbime publike tË industrisË dhe tË tregtisË dhe shËrbime publike sociale.Sipas mËnyrËs se si sigurohet interesi I pËrgjithshËm I njËjti autor dallon tri grupe: sË pari shËrbimet publike tË cilat kanË qËllim tË drejtËpËrdrejtË dhe individualisht, ti plotËsojnË nevojat e individËve, sË dyti shËrbimet publike tË cilat nË mËnyrË indirekte I ofrojnË dobi individËve, sË treti shËrbimet publike tË cilat nuk janË tË destinuara drejtpËrsËdrejti pËr dobinË personale tË individËve, veqse I shËrbejnË interesit tË pËrgjithshËm nË kuptimin e drejtË tË fjalËs, dmth interesit tË tËrË bashkËsisË shoqËrore.
NË FrancË ndËr format e reja tË shËrbimeve publike veqohen:
a)ndËrrmarjet publike dhe
b)ndËrrmarjet mikse, pËrkatËsisht ndËrrmarrjet e pËrziera
NË shËrbime publike nË industri dhe tregti gjithnjË e mË shumË aplikohen rregullat e sË drejtËs private dhe nË atË mËnyrË ato transformohen nË kategori tË veqntË juridike nË ndËrrmaje publike. PËrveq kËsaj si organe tË veqanta qË ushtrojnË veprimtarinË e shËrbimit publik, ekzistojnË ndËrrmarjet mikse, pËrkatËsisht tË pËrziera, aksionarËt e tË cilave janË nË njËrËn anË kapitalistËt private, ndËrsa nË anËn tjetËr shteti, pËrkatËsisht personat publikË juridikË.

22. Autorizimet publike dhe Autorizimet publike me njË pjesË tË vet I pËrkasin ushtrimit tË veprimtarisË administrative. Derisa organet e administratËs dhe organet tjera tË pushtetit ushtrojnË â€œpushtet”, organizatat shoqËrore nuk ushtrojnË â€œpushtet” (burimor), veqse kur janË me ligje tË autorizuara, ushtrojnË â€œautorizime publike”, pra njËfarË â€œpushteti tË deleguar”. NË sistemet kushtetuese juridike tË vendeve tË ndryshËme janË pËrcaktuar subjekte joshtetrore pËr ushtrimin e veprimtarisË administrative. NË ShqipËri kËto ishin organizata shoqËrore gjendja juridike e tË cilave pËrcaktohej me kushtetutË, ndËrsa nË mËnyrË mË tË hollËsishme ajo rregullohej me normat juridike administrative, tË vendosura me akte juridike tË organeve pËrkatËse shtetrore. Element kryesor qË pËrcaktonte gjendjen juridike administrative tË organizatave shoqËrore ishte zotËsia juridike administrative qË dmth tËrËsia e tË drejtave dhe e detyrimeve, me tË cilat shteti I pajisË dhe I ngarkon ato nË fushËn e veprimtarisË ekzekutive urdhËrdhËnËse dhe sË dyti zotËsia e tyre pËr tu paraqitur vet nË marrdhËnie tË caktuara juridike si bartËse tË drejtash dhe detyrimesh me karakter administrativ.

23. VEPRIMTARIA E ORGANEVE TË ADMINISTRATËS SHTETRORE
A) VEPRIMTARIA ADMINISTRATIVE
23a. Funksionet themelore tË shtetit - Organet e administratËs shtetËrore janË pjesË pËrbËrËse e aparatit shtetËror tË njË vendi. Organet e administratËs shtetËrore mbi tË gjitha ushtrojnË pushtet shtetËror, me tË cilin janË pajisur nga normat juridike nË fuqi tË atij vendi. NËpËrmjet atyre normave ushtrimi I pushtetit shtetËror nga ana e organeve tË administratËs shtetËrore merr formË dhe pËrmbajtje tË caktuar, si dhe tË shprehur e tË konkretizuar nË aktet juridike qË nxjerrin ato. Veprimtaria e shtetit ËshtË shumË e gjerË. Forma e parË e veprimtarisË qË ushtron shteti ËshtË ajo ligjvËnËse dhe kËt e bËnË Parlamenti. Veprimtaria e dytË ËshtË ajo ekzekutive dhe ushtrohet nga organet e pushtetit shtetËror Qeverja dhe ministritË. Veprimtaria ekzekutive pËrkufizohet nË dy kuptime tË saja themelore: nË kuptimin e gjerË nË tË cilin pËrveq funksioneve ekzekutive pËrfshihen edhe funksionet e organeve administrative dhe nË kuptimin e ngushtË nË tË cilin pËrfshihen vetËm funksionet e organeve administrative. Me kushtetutËn e RepublikeËs sË KosovËs (1990) dhe amandamentet e saj ËshtË pËrcaktuar se pushtetin shtetËror ekzekutiv dhe nË kuadËr tË tij edhe atË administrativ e ushtron Qeveria dhe ministritË pËrkatËse tË RepublikËs dhe organet e organizatat tjera administrative, ndËrsa funksione tË caktuara administrative mund tË ushtrojnË edhe subjektet tjera, kur kjo u ËshtË besuar me ligj.

24. PËrkufizimi I veprimtarisË sË organeve tË administratËs shtetËrore dhe Si formË e veqantË e veprimtarisË shtetËrore nË kuptimin e gjerË administrata shtetrore, shprehet nË dy drejtime: Si veprimtari ekzekutive dhe si veprimtari administrative nË kuptimin e ngushtË. Veprimtaria ekzekutive e organeve tË administratËs shtetËrore qËndron nË kujdesin pËr zbatimin e ligjeve, ndËrsa veprimtaria administrative qËndron nË zbatimin e drejtËpËrdrejtË tË ligjeve dhe akteve tjera tË bazuara nË to.NË bazË tË pËrmbajtjes konkrete tË qËllimit, qË administrata ndjek si dhe veqorive juridike e politike qË atË e karakterizojnË si formË e veqantË e ushtrimit tË pushtetit shtetËror, administrata shtetËrore mund tË pËrkufizohet si: veprimtari administrative, qË ushtrohet nga organet administrative, nË bazË dhe pËr zbatim tË ligjit. Ky pËrkufizim vË nË dukje se tipari I parË kryesor juridik I administratËs ËshtË karakteri nËnligjor I saj. Me fjalË tjera administrata shtetËrore si formË e veqantË e veprimtarisË shtetËrore “varet nga ligji, I nËnshtrohet ligjit dhe ushtrohet gjithmonË nË bazË dhË pËr zbatim tË ligjit”.

25. Llojet e punËve, pËrkatËsisht funksioneve tË administratËs shtetËrore dhe Organet e administratËs shtetËrore ushtrojnË dy lloje themelore tË punËve: PunËt administrative dhe punËt profesionale, shoqËrore dhe punË tË tjera.
a) punËt administrative nË kuptim tË ngushtË konsistojnË nË nxjerrjen e akteve normative dhe tË akteve administrative, ushtrimin e mbikqyrjes administrative dhe ushtrimin e veprimtarisË represive. KËto janË tË ashtuquajturat punË autoritative.

B) PunËt profesionale shoqËrore dhe punËt tjera janË punËt joautoritative dhe ato si rregull, organet e administratËs I ushtrojnË pËr nevoja tË organeve tË tjera tË pushtretit, nË radhË tË parË pËr organet ligjvËnËse dhe ekzekutive.

26. Parimet e punËs sË organeve tË administratËs dhe Parimi I ligjshmËrisË dhe Parimi I ligjshmËrisË dhe zbatimi I tij kanË rËndËsi jashtËzakonisht tË madhe sidomos pËr administratËn shtetËrore. Parimi I ligjshmËrisË shtron kËrkesa dhe gjenË zbatim si nË veprimtarinË ashtu edhe nË organizimin e aparatit administrativ. NË fushËn e veprimtarisË sË kËtij aparati zbatimi I pËrpikËt I saj kËrkon qË tË gjitha organet dhe personat e tij zyrtare tË udhËhiqen nga ajo si nË kryerjen e veprimeve tË tyre juridike ashtu edhe tË veprimeve jojuridike (materiale-teknike). Parimi I ligjshmËrisË gjenË zbatim tË plotË edhe nË fushËn e organizimit tË administratËs shtetËrore. I tËrË ndËrtimi I saj nË tË gjitha strukturat dhe hallkat e tij mbËshtetet fuqimisht mbi kËtË parim. Kjo pËrmbËn njË nga faktorËt kryesore tË aparatit administrativ dhe ËshtË nË gjendje qË ta realizoj me sukses tË plotË pËrmbajtjen e administratËs shtetËrore nË kuptimin e saj material funksional dhe pa respektimin e kËtij parimi nuk mund tË ketË veprimtari tË rregullt administrative. Parimi I ligjshmËrisË konsiderohet si parimi mË I rËndËsishËm dhe I parË juridik, qË nË kuptim tË pËrgjithshËm nËnkupton lidhshmËrinË e organeve tË administratËs pËr normat juridike, pËrkatËsisht pajtueshmËrinË e normave juridike tË ulËta me ato tË larta, ndËrsa nË kuptim tË veqantË, parimi I ligjshmËrisË sË punËs sË administratËs nËnkupton se tË gjitha aktet e organeve tË administratËs duhet tË jenË tË ligjshme, pËrkatËsisht nË pËrputhje me ligjin dmth tË bazuara me ligj dhe akte tË tjera qË janË nxjerrË nË bazË dhe pËr zbatim tË ligjit.Rastet mË tË shpeshta tË paligjshmËrisË qË shfaqen nË punËn e administratËs janË:
- inkompetenca
- cenimi I tË drejtave nË procedure
- cenimi I tË drejtave materiale dhe juridike
- vËrtetimi I gabueshËm I gjendjes faktike dhe
paligjshmËria nË oportunitetin ose qËllimin e aktit.

26a. Inkompetenca dhe Organet e administratËs duhet ti pËrmbahen kompetencËs sË caktuar. MospËrmbajtja e tË drejtave dhe detyrave tË pËrcaktuara, pËrkatËsisht autorizimeve nga ana e organeve nËnkupton inkompetencËn e tyre dhe nË kËtË mËnyrË njË rast eklatant tË paligjshmËrisË. PaligjshmËria mund tË shfaqet me cenimin e tË drejtave mbi kompetencËn lËndore dhe territoriale. Nga inkompetenca duhet tË dallojmË uzurpimin e kompetencËs, I cili paraqitet atËher kur individi apo grupi I individËve, pËrkatËsisht organi farË nuk kanË cilËsinË e titullarit, ndËrsa nxjerrin aktin administrativ.Ky ËshtË I ashtuquajturi akt inxistent (I paqene) tË cilin pala nuk duhet ta godas, por thjesht ta injororË.

26b. Canimi I tË drejtave nË procedure dhe njihet edhe si gabim formal apo procedural I administratËs. Ai cenim mund tË shkaktohet me cenimin e normave me tË cilat rregullohet forma e aktit. Gabimet formale ose procedurale ndahen ne dy grupe: nË gabime esenciale dhe joesenciale. Esenciale janË ato gabime qË ndikojnË nË vendosjen e qËshtjes, ndrËsa gabime joesenciale janË ato gabime qË nuk kanË pasur ndikim nË pËrmbajtjen e aktit.

26c. Cenimi I ligjit material dhe mund tË shkaktohet nË dy mËnyra themelore: qË nË rastin konkret tË mos aplikohet norma, e cila ËshtË dashur tË aplikohet ose kur ËshtË aplikuar norma, mirËpo aplikimi ËshtË bËrË gabimisht pËrkatËsisht nË bazË tË interpretimit tË gabueshËm.

26d. Gabimi nË gjendjen faktike dhe BËhet atËher nËse nuk vertetohen tË gjitha faktet qË janË relevante pËr nxjerrjen e aktit. Ky gabim mund tË bËhet qoftË nËse faktet nuk janË vertetuar plotËsisht ose nËse ËshtË nxjerrË pËrfundim I gabueshËm mbi gjendjen faktike.

26e. PaligjshmËria nË oportunitetin ose qËllimin e aktit dhe ekziston atËher nËse organi i administratËs nxjerr aktin mbi realizimin e njË qËllimi tjetËr dhe jo tË atij qË buron nga ligji. Norma administrative ËshtË aplikuar drejtË vetËm nËse aplikimi I pËrgjigjet oportunitetit ose qËllimit tË vet.

27. Parimi I diskrecionit (parimi I qmuarjes sË lirË) dhe Esenca e tij konsiston nË atË qË normat ligjore nuk pËrmbajnË zgjidhjen kategorike, por ia lËnË mundËsinË organit tË administratËs, nË rastin konkret tË zgjedh ndËrmjet dy a mË shumË alternativave pËrkatËsisht mundËsive, atË qË ËshtË mË oportune. Ky parim buron nga parimi I ligjshmËrisË dhe paraqet konkretizimin e denjË tË tij, veqanËrisht nË procedurËn administrative me rastin e vendosjes sË qËshtjes konkrete administrative.

28. Parimi I mvetËsisË dhe Edhe parimi I mvetËsisË paraqet zbatim tË denjË tË parimit tË ligjshmËrisË, sepse ai nËnkutpon se administrata mund tË punojË vetËm atË pËr tË cilËn ËshtË e autorizuar. KËshtu konsiderohet se asnjË organ tjetËr, nuk mund tË pËrzihet nË rrethveprimin e administratËs e nË anËn tjetËr administrata ËshtË pËrgjegjËse pËr kryerjen dhe ushtrimin e detyrave qË I janË pËrcaktuar. Kjo mvetËsi e organeve tË administratËs ËshtË relative qË do tË thotË mundËsi veprimi brendapËrbrena kompetencave tË pËrcaktuara me kushtetutË e ligj.Rrethveprimi dhe kompetenca paraqesin instrumentet kryesore tË pËrkufizimit horizontal ndËrmjet organeve tË administratËs shtetËrore.

Rrethveprimi nËnkupton fushËn e caktuar tË veprimtarisË nga tËrËsia e funksioneve tË organeve tË administratËs, qË I takon njË organi tË administratËs. Kompetenca pËrkufizohet si e drejtË dhe detyrË e organit tË administratËs nË ushtrimin e punËs sË caktuar administrative. Kompetenca ndahet pËr nga pËrmbajtja e veprimtarisË, pËrkatËsisht lloji I punËve, tË cilat ushtrohen dhe kompetencËn pËr nga territori nË tË cilËn shtrihet mundËsia e veprimit tË organit tË administratËs. EkzistojnË dy drejtime tË ndËrrimit tË kompetencËs: delegimi dhe substitucioni I kompetencËs. Delegimi I kompetencËs nËnkupton bartjen e kompetencËs nga organi I administratËs sË shkallËs mË tË lartË nË organin e administratËs sË shkallËs mË tË ulËt, ndËrsa substitucioni I kompetencËs nËnkupton marrjen e kompetencËs prej organit mË tË ulËt nga organi mË I lartË.

29. Parimi I efikasitetit dhe EkzistojnË shumË parakushte qË ndikojnË nË mËnyrË tË drejtËpËrdrejtË nË shkallËn e efikasitetit tË administratËs. NdËr to ËshtË edhe ligjshmËria nË punËn e saj. Parakushte tjera tË rËndËsishme, nga tË cilat varet efikasiteti nË punËn Ë administratËs janË: organizimi funksional I administratË, pËrkatËsisht pËrcaktimi I kompetencave tË administratËs, modernizimi I punËs nË administratË, ngritja profesionale e kuadrove nË administratË, dhe informimi e komunikimi nË administratË.

30. parimi I punËs sË hapur tË administratËs dhe Ky parim nË esencË nËnkupton hapjen e administratËs para shoqËrisË, pËrkatËsisht informimin e qytetarËve mbi punËn e saj.Informimi pËr punËn e administratËs mund tË behet nË vËllim tË ndryshËm dhe nË forma tË ndryshme. PËr kËtË si rregull shfrytËzohen mjetet e informimit publik. Realizimi praktik I kËtij parimi ka mundËsi tË kufizimit nË rastet e ruajtjes sË sekretit, pËrkatËsisht fshehtËsisË sË punËs nË administratË.Secilat punË apo shËrbime nga kompetenca e administratËs konsiderohen sekret, pËrkatËsisht fshehtËsi, caktohen nË legjislacion tË qdo vendi.

31. MARREDHENIET JURIDIKE dhe ADMINISTRATIVE
- PËrkufizimi I normave juridike administrative dhe dallimi I tyre nga normat tjera juridike dhe Norma juridike administrative quhen ato rregulla tË detyrushme tË sjelljeve qË vendosen ose sanksionohen nga shteti pËr rregullimin juridik tË marrdhËnieve shoqËrore tË cilat krijohen nË procesin e veprimtarisË sË tij administrative. NË aspektin e pËrgjithshËm juridik normat administrative nuk dallojnË ndaj normave tË degËve tË tjera tË sË drejtËs pra kanË pËrmbajtje dhe natyrË tË njejtË. Normat administrative nga normat e degËve tjera I dallon objekti I veqantË I rregullimit juridik tË tyre. NË kËtË objekt siq ËshtË thËnË hyjnË vetËm marrËdhËniet shoqËrore qË krijohen nË procesin veprimtarisË adminsitrative tË shtetit. VetËm duke u nisur nga ky kriter ne mund tË dallojmË se njË normË juridike ËshtË e sË drejtËs administrative apo jo.
a) Norma juridike administrative ËshtË bazË pËr lindjen e marrËdhËnies juridike administrative. MegjithatË vet marrËdhËnia administrative atË nuk e krijon. Ajo pËrmban vetËm mundËsinË abstrakte tË krijimit tË kËsaj marrËdhËnie, duke I parashikuar rastet e mundshme dhe nË pËrgjithsi tË lindjes sË tË drejtave e detyrimeve administrative pËr subjektet e sË drejtËs administrative.
b) Normat juridike administrative si rregull kanË karakter imperativ. Ky karakter I saj shfaqet nËn urdhËrimin e detyrueshËm qË ajo pËrmban pËr subjektet e sË drejtËs administrative. NË pjesËn mË tË mardhe tË tyre normat juridike administrative e bËjnË rregullimin e marrËdhËnieve shoqËrore pËrmes urdhËrimeve kategorike, tË cialt u drejtohen subjekteve pËrkatËse.
c) Elementet pËrbËrËse tË strukturËs sË normËs juridike administrative karakterizohen nga disa ndryshime nË krahasim me normat e tjera tË sË drejtËs. Dispozitivi I normËs juridike administrative dmth, pjesa e struktrËs qË pËrcakton vet rregullimin e sjelljes sË pËrcaktuar prej saj zakonisht shtË shprehur nË mËnyrË shumË tË qartË. Sa I pËrket sanksionit konkret dmth asaj pjese tË strukturËs sË normËs juridike administrative, tregohen masat e ndikimin shtetËror e shoqËror kundËr atyre qË shkelin dispozitivin e saj qË mungon fare.
Sipas pËrmbajtjes konkrete normat juridike administrative ndahen nË norma qË rregullojnË marrËdhËnie shoqËrore (kËto norma pËrbËjnË PjesËn e pËrgjithËshme tË sË drejtËs administrative) dhe norma qË rregullojnË marrËdhËnie shoqËrore tË njË dege tË veqantË tË administratËs shoqËrore ose disa degËve tË saj (kËto norma pËrbËjnË PjesËn e posaqme tË sË drejtËs administrative).
Sipas fuqisË juridike normat e sË drejtËs administrative ndahen nË norma tË organeve shtetrore eprore dhe norma tË organeve shtetËrore varËse. Realizimi I normave juridike administrative nga subjektet e sË drejtËs bËhet nË dy forma: formËn e ekzekutimit dhe atË tË zbatimit. Ekzekutimi I normËs juridike administrative nËnkupton nËnshtrimin e sjelljes sË subjektit tË sË drejtËs ndaj kËrkesave qË I drejton atij kjo normË.Ekzekutimi ËhstË I detyrueshËm pËr tË gjithË subjektet e sË drejtËs administrative pa pËrjashtim. NË zbatimin e normËs juridike administrative kuprojmË zgjidhjen nË bazË tË saj tË qËshtjeve konkrete nga ana e organeve kompetente shtetËrore dhe personave tË tyre zyrtarË.
- Zbatimi I normËs juridike bËhet vetËm nga ai subjekt I sË drejtËs adminsitrative I cili ËshtË I autorizuar nga ligji pËr njË gjË tË tillË dmth vetËm organi shtetËror, personi zyrtar ejt.
- Zbatimi I normËs juridike administrative nË rastet konkrete bËhet nË pËrputhje me pËrmbajtjen e vËrtetË tË saj dmth vetËm pËr ti arritur ato qËllime, pËr tË cilat ËshtË vendosur norma.
- Zbatimi I normËs juridike administrative bËhet duke I respektuar tË gjitha rregullat e procedurËs qË ka parashikuar njË shtet pËr njË gjË tË tillË.

32. Kuptimi dhe veqoritË kryesore tË marrdhËnieve juridike administrative
NË kuptim tË pËrgjithshËm, marrËdhËnie juridike administrative quhen ato marrËdhËnie shoqËrore qË krijohen nË fushËn e veprimtarisË administrative dhe nË tË cilat palËt paraqiten si bartËse tË drejtash dhe detyrash tË vendosura e tË mbrojtura nga shteti. MarrËdhËniet juridike administrative dallohen pËr nga kËto veqori:
a) To janË marrËdhËnie shoqËrore juridike. Si tË kËtilla ato dallohennga marrËdhËniet shoqËrore nË pËrgjithËsi, sepse rregullohen nga normat juridike administrative, ndËrsa nga marrËdhËniet tjera shoqËrore juridike ato dallohen sepse krijohËn nË fushËn e veprimtarisË administrative tË shtetit.
b) NjËra nga palËt nË marrËdhËniet juridike administrative duhet tË jetË doemos shteti I pËrfaqsuar nga orgnai I tij. Si rregull ky I fundit ËshtË organ I administratËs shtetËrore. Me cilËsinË e palËs tjetËr mund tË paraqiten tË gjithË subjektet e tjerË tË mundËshËm tË kËtyre marrËdhËnieve dmth. Personat fizike dhe juridike. Qenia e organit shtetËror si palË e domosdoshme pËrkatËsisht e detyrueshme e marrËdhËnieve juridike administrative, shpjegohet me faktin se veprimtaria administrative realizohet gjithnjË nË emËr tË shtetit, tË cilin mund ta pËrfaqsojnË vetËm organet e tij.
c) MËrrËdhËniet juridike administrative nuk krijohen vetvetiu, krijimi I tyre bËhet atËher kur vËrtetohen ato rrethana me tË cilat normat juridike administrative krijojnË lindjen ndryshimin dhe shuarjen e tyre. Ato rrethana quhen fakte juridike administrative.
d) Subjekte tË marrËdhËnieve juridike administrative janË ata persona fizikË e juridik qË duke qenË tË mveshur me tË drejta dhe tË ngarkuar me detyra nË fushËn eveprimtarisË administrative tË shtetit hyjnË nË marrËdhËnie me organet shtetrore. Keto subjekte duhet tË kenË zotËsinË juridike dhe zotËsinË pËr tË vepruar pËr tË hyrË nË kËto marrËdhËnie.

33. Llojet e marrËdhËnieve juridike administrative dhe MarrËdhËniet juridike administrative mund tË ndahen nË lloje tË veqanta. Si rregull kriteret kryesore pËr ndarje tË tillË janË: pËrmbajtja konkrete e marrdhËnieve juridike administrative; karakteri I vet marrËdhËnieve; karakteri I subjekteve tË saj dhe metodat e mbrojtjes sË marrËdhËnieve juridike administarive.

34. Aktet administrative shteterore dhe Dy vËrejtje duhet theksuar: E para akte tË organeve tË administratËs nuk janË vetËm aktet administrative, tË cilat nË fakt, janË vetËm njË nga llojet e akteve qË nxjerrin organet e administratËs shtetËrore nË ushtrimin e funksioneve tË pËrcaktuara tË tyre me kushtetutË dhe ligje
E dyta, akte administrative nuk janË vetËm aktet, tË cilat nxjerrin organet e administratËs shtetËrore, veqse nxjerrin edhe organizatat dhe bashkËsitË nË ushtrimin e autorizimeve publike, do tË thotË kur janË tË pajisura me tË drejta dhe tË ngarkuara me detyrime nË marrËdhËniet juridike administrative. Organet administrative nxjerrin: akte juridike dhe akte materiale,

35. Aktet juridike tË administratËs dhe Aktet juridike tË administratËs mund tË klasËfikohen nË: akte normative ose tË pËrgjithËshme dhe akte konkrete ose individuale.
35a. Aktet normative ose tË pËrgjithshme dhe Aktet normative ose tË pergjithshme janË aktet qË organet e administratËs shtetËrore I nxjerrin nË veprimtarinË e vet dhe me tË cilat rregullojnË norma tË sjelljes nË mËnyrË abdstrakte pËrkatËsisht tË pËrgjithËshme. KËto norma ju pËrkasin numrit tË pacaktuar tË njerzËve dhe rasteve. Aktet normative tË pergjithËshme tË cilat I nxjerrin organet administrative janË: rregullore, urdhËresat dhe udhËzimet.

35a1. Rregullorja dhe Rregullorja ËshtË akt juridik normativ ose akt I pËrgjithshËm I organeve tË administratËs. Ky akt ka karakter normativ, sepse pËrmban dispozita tË pËrgjithËshme, tË cilat duhet tË zbatohen nga subjektet juridike administrative nË fushat pËrkatËse tË administratËs shtetËrore. Rregullorja nxirret pËr dy qËllime tË caktuara: e para pËr tË pËrcaktuar organizimin e brendËshem tË organit dhe e dyta, pËr tË pËrcaktuar rrethveprimin e tij.

35a2. UrdhËresa dhe UrdhËresa ËshtË akt juridik normativ ose akt I pËrgjithshËm I administratËs, me tË cilin behet zbatimi I dispozitave ligjore dhe I akteve tË pËrgjithËshme tË kuvendeve tË bashkËsive shoqËrore-politike dhe tË organeve ekzekutive tË tyre. MarËdhËniet kryesore qË krijohen nË jetËn e njË vendi, si rregull rregullohen nË mËnyrË primare me akte ligjore (ligje dhe dekrete) SI pËrjashtim pËr rastet kur vet ligji e lË rregullimin e marrËdhËnieve tË caktuara shoqËrore nË kompetencËn e organeve tË administratËs shtetËrore dhe kryesisht nË kompetencËn e QeverisË ajo I rregullon ato me UrdhËresa. Prandaj urdhËresat nga natyra juridike janË akte me karakter tË pËrgjithshËm. Ato zakonisht pËrcaktojnË rregulla tË detyrueshme sjelljeje pËr njË rreth tË gjerË personash dhe pËr zbatimin e kËtyre rregullave zakonisht parashikojnË edhe sanksione administrative.

35a3. UdhËzimi dhe UdhËzimi ËshtË akt juridik normati ose akt I pËrgjithshËm I administratËs dhe nxirret me qËllim tË drejtimit, kËshillimit ose dhËnies sË instrukcioneve tË ndryshme, lidhur me zbatimin e ligjeve apo dispozitave tjera dhe tË akteve tË pËrgjithshËme tË kuvendeve e organeve ekzekutive tË tyre. UdhËzimi ka karakter tË detyrueshem por edhe fakultativ. UdhËzimi I detyrueshem zakonisht nxirret nga organet e administratËs mË tË lartË dhe u drejtohet organeve tË administratËs mË tË ulËt kËshtu qË atyre u ndihmon pËr tË zbatuar mË leht dispozitat e ndryshme ligjore. UdhËzimi fakultativ nxirret si instruksion profesional nËpËrmjet tË cilit njË organ mË I lartË I udhËzon organit tjetËr mË tË ulËt tË administratËs se si duhet tË kryej njË punË profesionale.

36. Aktet administrative dhe Per aktin administrativ janË me rËndËsi kËto karakteristika: konkretËsia, autoritetËsia dhe veprimi I tij juridik. Akti administrativ mË sË shpeshti pËrkfizohet si akt juridik me tË cilin nË mËnyrË autoritative vendoset njË qËshtje konkrete. Atributi juridik ose “veprimi juridik” shËrben pËr tu dalluar nga aktet materiale tË cilat nuk e kanË kËtË cilËsi, ndËrsa atributi “konkret” shËrben pËr ta dalluar nga aktet e pËrgjithshme juridike, pËrkatËsisht nga aktet tË cilat I pËrkasin njË numri tË madh tË rasteve.

37. Llojet e akteve administrative dhe Aktet administrative mund tË klasËfikohen sipas kritereve tË ndryshme.
- Aktet individuale dhe gjenerale dhe Ndarja e akteve administrative nË akte individuale dhe akte gjenerale bËhet nË bazË tË kriterit themelor se akti i pËrket personave individualisht tË caktuar apo tË pacaktuar. PËr aktin administrativ individual ËshtË karakteristikË se personi pËrkatËsish personat janË tË shËnuar me emËrp.sh leja qË i ipet personit konkret pËr hapjen e punËtorisË zejtare. Akti gjeneral u pËrket shumË personave tË cilËt nuk shËnohen me emËr nË akt. Edhe pse nË akt nuk shËnohen emrat e personave tË cilËve u pËrket akti ata mund tË caktohen p.sh akti me tË cilin banorËve tË njË lagjeje apo tË nje rruge I urdhËrohet qË tË marrin pjesË nË shuarjen e zjarrit. Akti gjeneral ndryshon prej ati tË pËrgjithshËm sepse nuk ËshtË I karakterit tË pËrgjithshËm meqË nuk pËrman normËn e pËrgjithËshme por pËrmban noremËn vetËm pËr njË rast (shuarjen e zjarrit, evitimi I vËrshimit etj).

38. Aktet konstitutive dhe deklarative dhe Aktet me tË cilat formohen marrËdhËniet juridike, pra ato akte me tË cilat krijohen, ndryshohen a prishen marrËdhËniet juridike quhen akte konsitutive p.sh vendmimi me tË cilin lejohet ndËrtimi I objektit tË caktuar nË njË pronËsi toksore, leja pËr bartjen e armËs etj KËtu ËshtË karakterisike se marrËdhËnia juridike mË parË nuk ka ekzistuar ndËrmjet organit dhe palËs. PËrmes aktit nË fakt formohet marrËdhËnia. Efekti I kËtij akti ËshtË nga momenti I nxjerrjes sË tij pra ex nunc.
Akte deklarative quhen aktet me tË cilat vetËm vËrtetohet ekzistimi I marrËdhËnieve juridike administrative. KËtu marrËdhËnia juridike mË parË ka ekzistuar prandaj me akt vetËm bËht vËrtetimi I ekzistimit tË saj. Veprimi marrËdhËnies juridike ËshtË nga momenti kur ËshtË krijuar marrËdhËnia pra ex tunc. Akt deklarativ ËshtË p,sh akti mbi pushimin e shËrbimit personit ushtarak tË caktuar me fuqinË e ligjitetj.

39. Aktet pozitive dhe negative dhe Aktet pozitive janË ato akte administrative tË cilat prodhojnË ndonjË ndryshim nË marrËdhËniet ekzistuese juridike, qoftË nËse krijohen marrËdhËniet e reja, qoftË nËse ndryshojnË ato ekzistuese apo prishen. Akt pozitiv ËshtËp.sh vendimi me tË cilin personit tË caktuar I pËrcaktohet lartËsia e tatimit.
Akte negative I quajmË ato akte administrative me tË cilat refuzohet ndryshimi I marËdhËnies ekzistuese juridike. KËto akte nxirren sipas kËrkesËs sË palËs. KËshtu akte negative janË aktet me tË cilat refuzohet kËrkesa pËr nxjerrjen e lejeve pËr bartjen e armËs, pËr hapjen e punËtorisË zejtare etj. KËtu pra organi nxjerr aktin me tË cilin deklaron se nuk dËshiron ta ndryshoj gjendjen ekzistuese. Ndodh qË tË mos deklarohet fare meq rast kemi tË bËjmË mË heshtjen e administratËs. Heshtje tË administratËs kemi atËher kur organi kompetent nuk nxjerr vendimin nË afatin e caktuar. NËse procedura ËshtË hapur me kËrkesËn e palËs, ai afat ËshtË tridhjet ditË nga dita e dorËzimit tË kËrkesËs, ndËrsa nËse procedura hapet me kËrkesËn e organit, afati ËshtË gjashtËdhjet ditË. NËse organi kundËr vendimit tË tË cilit ankesa ËshtË e lejueshme, nuk e nxjerrË kËtË brenda afatit tË caktuar, atËher pala ka tË drejtË ankese nË organ mË tË lartË. NËse organi I shkallËs sË dytË nuk e nxjerr vendimin nË afatin e caktuar prej gjashtËdhjet ditËsh dhe as nË afatin plotËsues shtatË ditËsh, para mund tË hapË konfliktin administrativ sikunËr tË jetË refuzuar ankesa e saj (sipas legjislacionit tË JugosllavisË).

40. Aktet juridiksht tË lidhura dhe aktet nË bazË tË qmuarjes sË lirË dhe Aktet juridikisht tË lidhura janË ato akte administravie te tË cilat qË mË paË ËshtË pËrcaktuar se duhet tË nxirren dhe se qfarË do tË jetË pËrmbajtja e tyre. Iniciativa pËr nxjerrjen e aktit dhe pËrmbajtja e tij shprehimisht ËshtË pËrcaktuar me ligj. P.sh vendimi mbi dhËnien e lejes pËr ndËrtim.
Aktet nË bazË tË qmuarjes sË lirË janË ato akte te tË cilat organit me ligj I ËshtË dhËnË mundËsia qË sipas bindjes sË vet tË lirË dhe vlerËsimit tË interesit tË pËrgjithshËm tË vendos nË rastin konkret. P,sh DhËnia shtetËsisË, mbi dhËnien e ndihmave tË caktuara etj.

41. Aktet e njË organi dhe aktet e pËrbËra dhe Aktet administrative mund tË klasËfikohen nË akte administrative tË njË organi dhe aktet administrative tË pËrbËra pËrkatËsisht tË shumË organeve. Rast mË I shpeshtË ËshtË qË aktin administrativ ta nxjerr njË organ qoftË individual ose kolegjial. PËrjashtimisht njË akt administrativ mund ta nxjerrin dy a mË shumË organe. P.sh nxjerra e pËrbashËt e akeve administrative, nxjerrja e aktit me pËlqimin e mËparËshËm tË organit tjetËr, nxjerrja e aktit me vËrtetimin ose lejen e organit tjetËr ose nxjerrja e vendimit pasi tË jetË marrË mendimi nga ana e organit tjetËr.
42. Elementet pËrmbajtËsore tË aktit administrativ dhe janË: konkretizimi I lËndËs dhe I subjekteve tË aktit, dispozitivi, arsyetimi dhe udhËzmet pËr mjetin juridik. Akti administrative nË radhË tË parË pËrmban lËndËn pËr tË cilËn bËhet fjalË edhe subjektet, pËrkatËsisht palËt tË cilave u pËrket. Esenca e pËrmbajetjes sË aktit administrative ËshtË dispozitivi dmth vendimi me tË cilin vendoset lËnda. Prandaj dispozitivi pËrmban shprehjen e vullnetit tË organit tË administratËs me rastin e vendosjes sË lËndËs sË caktuar, pËrkatËsisht marrËdhËnies sË caktuar. Dispozitivi ËshtË elementi mË pËrmbajtËsor dhe pa tË nuk ka akt administrative. NË asryetim shËnohet pse ËshtË vendosur ashtu siq ËshtË thËnË nË dispozitivin e vendimit.Arsyetimi shpreh parimin e ligjshmËrisË dhe nË tË palËs I pasqyrohet gjendja faktike dhe dispozitat materiale, nË bazË tË tË cilave ËshtË vendosur qËshtja, pËrkatËsisht ËshtË nxjerrË vendimi. NË udhËzim mbi mjetin juridik, pala informohet mbi mundËsinË pËrkatËsisht pamundËsinË e pËrdorimit tË mjetit tË caktuar juridik. NËse pala ka mundËsi atËher nË udhËzim shËnohet se para cilit organ mund ta shfrytËzoj kËtË tË drejtË dhe nË qfar afati mund tË bËjË kËtË.UdhËzimi ka gjithashtu nËnshkrimin, datËn dhe vulËn e organit.

43. Aktet materiale tË administratËs dhe Aktet materiale janË akte nË tË cilat mbahen shËnime tË ndryshme mbi dukuritË e ndryshme ose kumtohen shËnime e tË dhËna dhe provohen faktet mbi ato tË dhËna. Aktet materiale nuk janË akte nË kuptimin teknik por veprime tË thjeshta administrative profesionale. Aktet materiale janË tË ndryshme dhe ndahen nË:
43a. Aktet e evidentimit ose dokumentacionit dhe KËtu pËrfshihen aktet nË tË cilat mbahet evidenca, pËrkatËsisht dokumentacioni i dukurive dhe i tË dhËnave tË ndryshme p.sh regjistrat protokollet librat e ndryshme etj.
43b. Aktet e dhËnies e tË marrjes sË deklaratave dhe Organet administrative pËr dukuritË tË ndryshme nË bazË tË kËrkesËs sË subjekteve tË ndryshme marrin deklarata tË ndryshme si p.sh deklarata me tË cilat pasqyrohet gjendja ekonomike dhe personale e subjekteve tË ndryshme.
43c. Aktet e lajmËrimit ose kumtimit dhe KËtu pËrfshihen lajmËrime, kumtesa e tregonjËs tË ndryshËm mbi tË dhËnat e caktuara pËr subjektet e ndryshme.

44. MarrËdhËniet ndËrmjet organeve tË administratËs dhe marrdhËniet e saj me organet tjera tË pushtetit
- KlasËfikimi I veprimtarisË sË organeve tË administratËs dhe Veprimtaria e organeve tË administratËs shtetËrore ËshtË mundur tË klasËfikohet nË mËnyra tË ndryhsme p.sh sektore, degË, fushË dhe shËrbime administrative.

44a. SektorËt dhe Si rregull pËrfshijnË punËt administrative nË degË tË adminsitratËs shtetËrore. VarËsisht nga vendet e ndryshme sektorËt organizohen nË mËnyra tË ndryshme. KËshtu p.sh sektorËt e veprimtarisË sË administratËs shtetËrore n Ëish-Jugosllavi klasËfikohen nË tre mË kryesoret.Sektori I administratËs politike qË pËrfshin punË e administratËs nË degËt e mbrojtjes, punËve tË brendshme, tË jashtme nË fushËn e administratËs gjyqËsore dhe tË pËrgjithshme, pastaj Sektori I punËve ekonomike dhe Sektori I administratËs shtetËrore nË fushËn e veprimtarisË shoqËrore.
44b. DegË tË administratËs - konsiderohen punËt, pËrkatËsisht grupi I punËve administrative, qË kanË njË ndËrlidhje, kanË ngjajshmËri dhe pËrmbËjnË njË tËrËsi tË vetme.
44c. FushË tË administratËs shtetËrore - emËrtohen degË tË copËtuara tË saj dmth tËrËsi mË tË ngushta se ajo. KËshtu p.sh degË tË administratËs paraqet industria, ndËrsa fusha e saj janË: industria ndËrtimore, industria metalike etj.
44d. ShËrbimet administrative- paraqesin njË nocion ende mË tË ngushtË se sa fusha e administratËs. ËshtË fjala pËr punËt administrative tË specializuara, tË cilat nË rastet mË tË shpeshta janË tË organizuara nË organe tË mvetËsishme dhe nË pËrbËrjen e organeve tË mvetËsishme, siq janË p.sh inspektoratet.

45. MarrËdhËniet ndËrmjet vet organeve tË administratËs dhe MarrdhËniet ndËrmjet organeve tË administratËs ndahen nË tri grupe themelore:
NË tË parin pËrfshihen marrdhËniet e tË gjitha organeve tË administratËs pa marrË parasysh sË a bËhet fjalË mbi marrdhËniet ndËrmjet organeve tË njË njËsie territoriale, ose ndËrmjet organeve tË njËsive tË ndryshme territoriale. KËto marrdhËnie shprehen nË dhËnien e ndihmËs juridike
NË tË dytin bËjnË pjesË marrdhËniet ndËrmjet organeve tË administratËs sË njËsive tË ngushta dhe tË gjera territoriale. KËto janË tË ashtuquajturat marrËdhËniet vertikale ndËrmjet organeve tË administratËs.
NË tË tretin hyjnË marrËdhËniet e ndËrsjellta, pËrkatËsisht ato reciproke tË organeve tË sË njËjtËs njËsi territoriale. KËto janË tË ashtuquajturat marrËdhËnie horizontale ndËrmjet organeve tË administratËs.

45a. DhËnia e ndihmËs juridike dhe nËnkupton ushtrimin e veprimeve tË caktuara tË njË organi pËr njË organ tjetËr tË administratËs, pa marrË parasysh sË a bËhet fjalË mbi marrdhËniet ndËrmjet organeve tË njË njËsie territoriale, apo tË ndryshme territoriale. NË procedurËn administrative administrative njihen dy rastË tË ndihmËs juridike:
Kur organi duhet tË kryej ndonjË veprim nË procedurË jashtË territorit nË tË cilin shtrihet kompetenca e tij (e ashtuquajtura ndihmË jruidike e obligueshme). Dhe
Kur organi kryerjen e ndonjË veprimi nË procedurË ia beson organit tjetËr pËrkatËs I autorizuar pËr ndËrrmarjen e veprimit tË tillË (e ashtuquajtura ndihmË juridike facultative).

45b. MardhËniet vertikale dhe ndËrmjet organeve tË administratË zhvillohen nË bazË tË dy parimeve themelore: Parimit tË mvetËsisË sË njËsisË territoriale, parimit tË rendit komunal.
45a. Parimi I mvetËsisË sË njËsisË territoriale dhe nËnkupton interesat specifike, pËrkatËsisht shkallËn e interesave tË secilËs njËsi, vendosjne e mvetËsishme mbi ato interesa dhe ekzistimin e organeve tË administratËs nË secilËn njËsi territoriale.
45b. Parimi I rendit komunal dhe ËshtË I rËndËsishËm pËr marrdhËniet vertikale tË organeve tË administratËs pËr shkak se nË parim tË gjitha aktet e pËrgjithshme (publike) ushtrohen nË komunË, si njËsi themelore territoriale nËse nuk gjenden shprehimisht nË kompetenvË tË njËsisË mË tË gjerË.
45c. Subordinimi dhe paraqet detyrimin e organeve tË nËnshtruara qË ti kryejnË urdhËresat konkrete tË organeve eprore.

46. MardhËniet e organeve tË administratËs me organet ligjvËnËse dhe mund tË vËshtrohen nË kuadËr tË disa grupeve tË qËshtjeve siq janË:
a). tË drejtat e karakterit organizativ dheshprehen nË autorizimet e organeve ligjvËnËse qË ti pËrcaktojnË parimet e pËrgjithshme tË organizimit tË tyre (makroorganizimi I administratËs).
B). TË drejtat e karakterit funksional shprehen nË autorizimet e organeve ligjvËnËse tË nxjerra me dispozita, tË cilat janË tË detyrueshme pËr organet e administratËs shtetËrore, sepse paraqesin bazËn pËr punËn e tyre
c). tË drejtat e karakterit personal shprehen nË autorizimet qË tË emËrojnË dhe shkarkojnË funksionart e organeve tË administratËs shtetËrore.

47. MardhËniet e organeve administrative me organet ekzekutive dhe mund tË veshtrohen nË kuadËr tË disa grupeve tË mardhËnieve:
47a). TË drejtat e karakterit organizativ shprehen nË autorizimet e organeve ekzekutive qË ti pËrcaktojnË parimet e pËrgjithshme tË organizmit tË brendËshËm tË organeve tË administratËs shtetËrore
47b). TË drejtat e karakterit funksional shprehen nË autorizimet e organeve ekzekutive qË ti pËrcaktojnË tË drejtat dhe detyrat e organeve tË administratËs shtetËrore, tË drejta kËto qË realizohen pËrmes nxjerrjes sË akteve pËr zbatimin e ligjeve dhe tË dispozitave dhe tË akteve tjera tË pËrgjithshme tË organeve ligjvËnse.
47c) TË drejtat e karakterit personale shprehen nË autorizimet e organeve ekzekutive qË ti emËrojnË dhe shkarkojnË funksionarËt e organeve tË administratËs shtetËrore qË nuk emËrohen dhe shkarkohen nga organet ligjvËnËse.
47d) Te drejtat e karakterit financiar dhe shprehen nË autorizimet e organeve ekzekutive qË ti pËrcaktojnË kriteret pËr shfrytËzimin e mjeteve pËr punËn e organeve tË administratËs shtetËrore.

48. MarrËdhËniet e organeve tË administratËs me gjykatat dhe Organet e drejtËsisË ushtrojnË forma tË caktuara tË kontrollit mbi punËn e oraneve tË administratËs shtetËore. EkzistojnË disa forma tË kontrollit:
a) Kontrolli I kushtetutshmËrisË dhe ligjshmËrisË sË akteve tË pËrgjithshme tË organeve tË administratËs
b) kontrolli I ligjshmËrisË sË akteve administrative.

49. KONTROLLI I PUNËS SË AMINISTRATËS dhe kontrolli I brendËshËm I administratËs dhe Me kontroll administrativ kuptojmË ndikimin qË ushtron organi administrativ epror mbi organet varËse, lidhur me kryerjen e sukseshme tË detyrave tË tyre zyrtare (ky ËshtË kontrolli I brendËshem), ose ndikimin e organit tË specializuar administrativ mbi organet tjera administrative dhe mbi zbatuesit e tjerË, me qËllim tË sigurimit tË zbatimit tË rregullt nga ana e atyre ligjeve e akteve nËnligjore tË organeve mË tË lartË (ky ËshtË kontrolli I jashtËm).
NË sistemin administrativ bashkËohorË, kontrolli I brendËshem administrativ zhvillohet nË dy forma:
49a. kontrolli instancional - l bËhet si rregull, nË bazË tË paknaqËsisË sË shprehur nga ana e palËs, dmth nË bazË tË ankesËs. PËrmes ankesËs goditet njË akt konkret administrativ I organit tË ulËt administrativ para organit mË tË lartË.
49b. Kontrolli kierarkik- bËhet nË bazË tË pushtetit kierarkik dhe kËshtu organet mË tË larta administrative kanË jo vetËm tË drejtË, por edhe detyrim qË tË mbikqyrin punËn e organeve mË tË ulËta. Mbikqyrja mund ti pËrkas akteve konkrete individuale tË organeve tË ulËta dhe mund ti pËrkas edhe punËs sË tËrËsishme tË njË ose mË shumË organeve tË ulËta. Mbikqyrja bËhet pËrmes inspekcionit dhe revizionit

50. Kontrolli I jashtËm I administratËs dhe kontrolli nga ana e parlamentit dhe paraqet njËrin nga format mË tË rËndËsishme tË kontrollit polititk. PËrmes kËti kontrolli veqanarisht pretendohet
a) sigurimi I funksionimit tË rregullt dhe tË mirË tË administratËs
b) garancimi I ligjshmËrisË dhe mbrojtja e tË drejtave tË qytetarËve dhe
c) ushtrimi I mbikqyrjes sË pËrgjithshme mbi veprimtarinË administratie
Kontrolli I jashtem ka pËr qellim adekuatitetin tË veprimtarisË administrative nË normat themelore nga ana e pushtetit politik. NË shumicËn e vendeve bashkohore organet e kontrollit tË jashtËm ushtrojnË jo vetËm kontrollin e ligjshmËrisË por shpeshher ushtrojnË edhe kontrollin e oportunitetit nË fusha tË caktuara. Kontrolli parlamentar nË vendet me demokraci tË zhvilluar paraqet njËrËn nga format mË tË rËndËsishme tË kontrollit tË jashtËm. Ai shfaqet si njË formË e kontrollit politik pËrmËs sË cilËs, me anË tË parlamentit ose tË komiteteve a komisioneve tË tij dËshirohet qË tË ndikohet nË funksionin ekzekutiv, tË cilin e ushtrojnË qeveritË dhe organet e administratËs shtetËrore dhe subjektet tjera.

51. Ombudspersoni si lloj I kontrollit tË punËs sË administratËs dhe Paraqet njËrin nga llojet e kontrollit mbi punËn e administratËs. Flaja “ombudsman” ËshtË huazuar nga gjuha suedeze qË do tË thotË ndËrmjetËsuesin ose pËrfaqsuesin. Ombudsmani pËrfaqson njË organ I cili ka pËr detyrË qË tË mbrojË qytetarËt.Ombudsmani zhvillohet sidomos nË vendet me sistem parlamentar ose nË vendet ku kontrolli I administratËs nuk ËshtË siguruar si duhet. Funksionet e ombudsmanit janË: qË ti hulumtoj tË gjitha rastet e shkeljes tË sË drejtËs dhe ligjeve, pËr tË cilat merr vesh ose pËr tË cilat I drejtohen qytetarËt, qË tË udhËheq procedurËn dhe tË ndjek pËrpara gjyqit qdo funksionar, I cili nË ushtrimin e detyrave tË veta nga favoritizimi, korumpiteti ose pËr qfardo motivi tjetËr, shkel ligjin dhe lË anash pËrgjegjËsinË e vet, qË ti vlersoj tË gjitha aktet juridike dhe aktgjykimet e gjykatave supreme dhe tË ndjek bile edhe gjyqtarËt mË tË lartË nËse konsiderohen se kanË nxjerrË aktgjykim tË padrejtË qË ti paraqes Kuvendit qË tË tregoj pËr dobËsitË e ligjeve dhe ti propozojË ndryshimet dhe shtesat, apo nxjerrjen e ligjeve tË reja etj.

52. Kontrolli gjyqËsor I administratËs dhe Kontrolli gjyqËsor I administratËs nËnkutpon autrozimet tË cilat I jepen njË organi tË pavarur nga pushteti politik dhe nga administrata qË ti zgjidhe konfliktet, tË cilat janË tË shkaktuara me funksionimin e administratËs. Funksioni themelor I kontrollit gjyqËsor konsiston nË sigurimin e mbrojtjes sË qytetarËve nË raport me administratËn. Zgjidhja e konflikteve administrative I ËshtË besuar organeve gjyqËsore.

53. Mjetet e kontrollit politik tË administratËs dhe nË kuptim tË pËrgjithshËm emËrohen ato mjete tË cilat kanË pËr qËllim qË tË ndikojnË nË organizatat administrative lidhur me rolin e tyre me mekanizmin e pushtetit.Sipas prfesor Pusiqit, mjetet e kontrollit politik tË administratËs ndahen nË dy grupe themelore:
a) nË organizative dhe
b) nË funksionale
Mjetet organizative tË konrtollit politik sipas tij janË: decentralizimi nË kuptimin mË tË gjerË; ndarja e funksioneve dhe parimi I kolegjialitetit, ndËrsa nË mjetet funksionale, I njËjti autor pËrmbledh vendosjen e qytetarËve, pjesmarrjen e qytetarËve nË kufizimin e administratËs me norma.

54. Mjetet organizative tË kontrollit dhe Me decentralizim nËnkuptohet secili dobËsim I ndikimit tË qendrËs sË caktuar tË njË sistemi tË organizuar nË pjesË tË atij sistemi. Si mjet I kontrollit politik tË administratËs, decentralizimi mund tË aplikohet me qËllim tË zvogËlimit tË ndikimit tË qendrave tË caktuara tË pushtetit politik nË pjesË tË caktuara tË indstrumentit administrativ e poashtu edhe me qËllim tË dobËsimit tË lidhjeve brenda vet aparatit administrativ. Format kryesore praktike tË decentralizimit janË â€œndarja e sovranitetit”, pËrkatËsisht federata, konfederata dhe forma tjera tË shteteve tË pËrbËra, pastaj decentralizimi territorial, veqanËrsiht vetadministrimi lokal dhe decentralizimi I vËrtetË nga krijimi I llojeve tË natyrshme tË sistemeve organizative paralele pËr rrethin e njËjtË tË punËve dhe deri te bartja e punËve administrative nga njË sistem I organizuar qendror, zakonisht nga administrata shtetËrore nË organizata tjera qË gjendejn jasht atij sistemi.

54a. Ndarja e funksioneve dhe paraqet rast tË veqant tË decentralizimit tË vËrtetË nË vet kulmin e administratËs dhe tË organizimit tË pushtetit.MvetËsia organiative e bartËsve tË pushtetit lehtËson kontrollin politik dhe krijon dy institucione tË rËndËsishme tË kontrollit tË administratËs.

54b. Kolegjialiteti dhe si mjet I kontrollit politik tË administratËs do tË thotË besimin e vendimeve tË caktuara ose tË vendosjes nË pËrgjithËsi nË organizatËn administrative, njËkohesiht dy ose mË shumË vetave (funksionarËve eprore).

55. Mjetet funksionale tË kontrollit dhe Vendosja e qytetarËve nËnkutpon tË drejtËn e tË gjithË qytetarËve me tË drejta politike qË tË marrin pjesË nË nxjerrjen e vendimeve qË I pËrkasin administratËs. Forma tË veqanta tË vendosjes sË qytetarËve janË;
- konsulltimi I qytetarËve dhe
- tubimet e qytetarËve.
Konsulltimi i qytetarËve nuk paraqet fomË tË pËrherËshme organizative; vendimi I pËrket qoftË qËshtjeve kushtetuese e ligjore (referendumi), qoftË qËshtjeve tË tjerap.sh ndryshimeve eventuale territoriale (plebishiti
Tubimi I qytetarËve ËshtË formË e pËrherËshme organizative e vendosjes sË qytetarËve (nË procedurËn zgjedhore) etj.
Kufizimi me norma dhe nËnkupton ekzistimin e atyre rregullave tË cilat nË qfardo mËnyre respektivisht pËrkufizojnË veprimtarinË e administratËs (instrumente tË kontrollit politik janË: kushtetuta dhe institucionalizimi I kontrollit pËrmes gjykatave.

56.PËrgjegjËsia politike e administratËs dhe pËrkufizimi I nocionit tË pËrgjegjËsisË dhe PergjegjËsia pËrcaktohet si raport I njeriut dhe pushtetit pËrkatËsisht shoqËrorsË. Lloji dhe sistemi I pËrgjegjËsisË varen nga lloji I normave juridike.NË kutpimin mË tË pËrgjithshËm pËrgjegjËsia paraqet raportin midis veprimi dhe paojave tË tij. NË tË drejtËn publike pËrgjegjËsia ka kaluar nËpËr kËto faza: periudha e mospergjegjËsisË shtetËrore, periudha nË tË cilËn pËrgjegjËsia e shtetit fillon tË zhvillohet, krahas zhvillimit tË sË drejtËs administrative, dhe periudha bashkËkohore e pËrgjegjËsisË sË shtetit.

57. PËrgjegjËsia politike dhe Teoria I njeh dy lloje themelore tË pËrgjegjËsisË:
- PËrgjegjËsinË shoqËrore, tË cilËn e karakterizojnË elementet pËrkatËse shoqËrore e jo sanksionet juridike dhe
- PËrgjegjËsinË juridike, me obligimet juridikisht tË pËrcaktuara dhe tË sanksionuara me kushtet dhe me format e pËrgjegjËsisË.
BazËn e pËrgjegjËsisË politike e paraqet puna jooportune e cila nuk ËshtË nË pajtim me qËndrimin, pikapmjet, me mendimin ose interesat e forumit, pËrkatËsisht organit, para tË cilit jepet pËrgjegjËsia.
PËrgjegjËsia politike ËshtË ajo pËrgjegjËsi ku p.sh nËnpunËsit e aparatit shtetror e kanË jo vetËm kur e kryejnË krimin, shkeljen administrative, o kur I shkaktojnË dËme materiale institucionit, por kur nuk plotËsojnË detyrat e tyre me karakter politik. PËrgjegjËsi tË tillË kanË p,sh nËnpunËsit e zgjedhur tË aparatit, nË rastin kur justifikojnË besimin e zgjedhËsve.
Krahas pËrgjegjËsive tjera p.sh pËrgjegjsive penale materiale dhe disiplinore qË janË forma tË rregullta tË pËrgjegjËsive juridike dhe tË cilat janË tË rregulluara me norma jridike, pËrgjegjËsia politike nuk ËshtË juridikisht e rregulluar dhe e karakterizon raporti I besimit. PergjegjËsia politike nËnkupton pËrgjegjËsinË pËr punËn jooportune dhe jo edhe pËr punËn e paligjshme. Te pËrgjegjËsia politike sanksioni shpreheht me ndËrprerjen e raportit tË votbesimit, me atË tË revokimit, ndËrrimit pËrkatËsish shkarkimit tË titullarit tË funksionit nga ana e forumit apo orgnait. Kurse te sanksioni mbi pËrjgegjsinË penale ËshtË denimi penal, I cili varet nga vepra e kryer, pËr pËrgjegjsin materiale dhe kompenzimi I dËmit ndËrsa pËr pËrgjegjËsinË disiplinore dhe masa pËrkatËse disiplinore.

58. Nocioni dhe baza e pËrgjegjËsisË politike tË ministrave dhe PËrgjegjËsia politike e ministrit u lind sË pari nË Angli. Baza e pËrgjegjsisË politike tË ministrave, mund tË jetË e trefisht, ata mund tË jenË pËrgjegjËs pËr:
- punËn e vet
- punËn e organit nË krye tË tË cilit janË
- pËr punËn e shefit tË shtetit
PËrgjegjËsia politike e ministrave shtrihet edhe nË punen e resorit nË krye tË tË cilit ndohet. Puna e ministrave duhet doemos tË jetË nË pajtim me politikËn e resorit dhe vetvetiu me politikËn e QeverisË e cila duhet doemos ti pËrgjigjet vullnetit tË Parlamentit.
PËrgjegjËsia politike e ministrave mund tË jetË individuale dhe kolektive. PËrgjegjËsia individuale nËnkupton pËrgjegjËsinË e vet ministrit, ndËrsa pËrgjegjËsinË kolektive e ka Qeveria.PËrgjegjËsia individuale bazohet nË aktet dhe veprimet e ministrit pËrkatËs, ndËrsa pËrgjegjËsia kolektive nË punËn e QeverisË si forum kolegjial.